آیات مشتبهآیاتی که شبیه به هم در لفظ و موضوع هستند آیات مشتبه گویند. ۱ - تعریفآیات مشتبه به آیاتی گفته می‌شود که از جهت لفظ شبیه هم هستند و به یک موضوع اشاره دارند؛ ولی گاهی در زمینه تقدیم و تاخیر و جمع و مفرد و مانند آن با هم اختلاف دارند. ۲ - هدفهدف آیات مشتبه، بیان قصه و حادثه واحد در صورت‌های گوناگون و در فواصل مختلف است. ۳ - انواع اختلاف در این آیات۳.۱ - در تقدیم و تاخیراین آیات گاهی تنها در تقدیم و تاخیر الفاظ با هم اختلاف دارند؛ ۱. آیه ۵۸ سوره بقره: (وادخلوا الباب سجدا وقولوا حطة)؛ ۲. آیه ۱۶۱ سوره اعراف: (وقولوا حطة وادخلوا الباب سجدا)؛ ۳. آیه ۱۷۳ سوره بقره: (وما اهل به لغیر الله)؛ ۴. آیه ۳ سوره مائده: (وما اهل لغیر الله به). ۳.۲ - در زیاده و نقصان۱. آیه ۶ سوره بقره: (سواء علیهم اانذرتهم)؛ ۲. آیه ۱۰ سوره یس: (وسواء علیهم اانذرتهم). در آیه دوم، فقط حرف "واو" اضافه شده است. و نیز آیات ۱۹۳ سوره بقره و ۳۹ سوره انفال. ۳.۳ - در معرفه و نکره بودنگاهی لفظی از یک آیه، معرفه است و در جای دیگر همان آیه با همان واژه به صورت نکره آمده و گاهی نیز حروف آن تغییر کرده است؛ مانند: (یا آدم اسکن انت وزوجک الجنة وکلا) که آیه ۱۹ سوره اعراف شبیه همین آیه است و تنها تفاوت آن در "فکلا" است که با "فاء" آمده است. ۴ - کتب در آیات متشابهجلال الدین سیوطی آیات دیگری را نیز افزون بر این آیات، بیان کرده است. درباره آیات مشتبه یا آیات متشابه کتاب‌های زیادی نگاشته شده است. البرهان فی متشابه القرآن اثر کرمانی، درة التنزیل و غرة التاویل اثر ابوعبدالله رازی، ملاک التاویل اثر ابوجعفر بن زبیر، کشف المعانی عن متشابه المثانی اثر بدرالدین بن جماعة از این دست کتاب‌ها هستند. ۵ - پانویس۶ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «آیات مشتبه». |